Sáng 11/3, Sở LĐ-TB-XH TP.HCM (thường trực Ban Vì sự tiến bộ phụ nữ và bình đẳng giới TP.HCM), Trường đại học Văn Lang, Cơ quan Liên Hiệp Quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ (UN Women) Việt Nam tổ chức hội thảo tham vấn kết quả nghiên cứu khảo sát về công việc chăm sóc không lương của phụ nữ trong dịch Covid-19 tại TP.HCM.
Theo đó, những công việc chăm sóc không lương gồm công việc nội trợ như nấu ăn, dọn vệ sinh; công việc chăm sóc như chăm sóc trẻ em, người già, người khuyết tật; công việc họ hàng và tình nguyện cộng đồng như thăm nom, hiếu hỷ họ hàng không được trả lương...
Cuộc khảo sát trên được thực hiện tại TP.HCM từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2022 với hơn 2.000 người tham gia phỏng vấn đến từ các nhóm ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, nhằm thu thập cơ sở dữ liệu đầu vào phục vụ thực hiện Mục tiêu 3, Chiến lược, chương trình quốc gia về bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới giai đoạn 2021 - 2030.
Theo PGS-TS Lê Thị Minh Hà, đại diện nhóm nghiên cứu, nhận thức của người được khảo sát về công việc chăm sóc không lương chưa đầy đủ. Đồng thời, công việc này được xem như việc của nữ giới là chính với lý do làm vì trách nhiệm với gia đình chiếm tỷ lệ cao nhất ở nam và nữ (65,1% và 59,0%), hoặc vì không có ai làm.
Đáng lưu ý, với nữ công nhân thì lý do không có ai làm chiếm cao nhất - 81%, trong khi lý do yêu thích chỉ có 30,5% nữ và 16,3% nam lựa chọn.
Đôi khi họ làm việc nhà cũng do người khác yêu cầu và tỷ lệ vợ yêu cầu ở chồng cao gấp đôi, thậm chí gấp 3 - 4 lần ở nhóm giáo viên/giảng viên hay nhóm lao động tự do.
Những nhận thức về công việc chăm sóc không lương là do tác động của văn hóa, định kiến giới, hạn chế của thông tin, truyền thông và chính sách, nhất là vì quan niệm xa xưa về phụ nữ với góc bếp và việc nội trợ đã quá ăn sâu vào mỗi gia đình và con người Việt Nam.
Đại diện nhóm nghiên cứu cũng cho hay, công việc chăm sóc không lương gia tăng khá nhiều trong thời gian dịch Covid-19 và ở hầu hết các đầu mục công việc nội trợ, chăm sóc hay cộng đồng. Phụ nữ vẫn là người chính làm công việc nội trợ, mặc dù có sự tham gia chia sẻ của nam giới.
Bà Lê Thị Lan Phương, cán bộ chương trình Chấm dứt bạo lực với phụ nữ (UN Women Việt Nam), trong bối cảnh dịch Covid-19, công việc chăm sóc không lương tăng cao, nhất là vì trẻ con phải ở nhà. Trong khi đó, phụ nữ (đặc biệt là lao động ở lĩnh vực dễ bị tổn thương, phi chính thức) bị mất việc, mất thu nhập. Chưa kể, phụ nữ cũng đối mặt tình trạng bạo lực giới bởi chồng hoặc bạn tình.
Đặc biệt, các cuộc gọi đến Tổng đài của Ngôi nhà bình yên (Trung tâm Phụ nữ và Phát triển, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam) tăng hơn gấp đôi, tăng 140% so với năm 2020, và chủ yếu là phản ánh bị bạo lực.
Cũng theo kết quả khảo sát, công việc chăm sóc không lương trong thời gian dịch bệnh đã gây nên nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất, đời sống tâm lý, xã hội của cả nam lẫn nữ, ví dụ như mệt mỏi thể chất, căng thẳng tâm lý, giao lưu xã hội giảm, gia đình bất hòa.
Ở góc độ chính sách, phụ nữ và nam giới cũng bày tỏ kỳ vọng về các chính sách về công việc chăm sóc không lương, các dịch vụ xã hội phù hợp với điều kiện kinh tế của các gia đình như dịch vụ chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, dịch vụ nhằm giảm tải công việc.
Bà Lê Thị Lan Phương (UN Women) cho biết, qua nghiên cứu khảo sát sẽ đưa ra các đầu ra khuyến nghị như tăng cường truyền thông để hiểu đúng rõ hơn về khái niệm công việc chăm sóc không lương, giá trị của công việc này để công nhận nó cũng như sự đóng góp vô hình của phụ nữ (theo Action Aid và Bộ LĐ-TB-XH nghiên cứu năm 2015, nếu phụ nữ trung bình dành 5 giờ mỗi ngày cho các công việc này và được trả lương thì sự đóng góp tương ứng 1.100 tỉ đồng mỗi năm cho nền kinh tế).
Bà Trần Thị Kim Thanh, Trưởng phòng Bảo vệ, chăm sóc trẻ em và Bình đẳng giới (Sở LĐ-TB-XH TP.HCM), cho hay, gánh nặng của công việc chăm sóc không lương đã và đang cản trở việc nâng cao vị thế và sự tham gia của phụ nữ vào các hoạt động kinh tế, xã hội. Việc khẳng định và nâng cao vai trò của công việc này sẽ thúc đẩy sự phân chia công việc bình đẳng hơn, trao quyền cho phụ nữ và làm cơ sở vững chắc cho bình đẳng giới. Kết quả nghiên cứu cũng là cơ sở để tham mưu, đề xuất chính sách xã hội tại TP.HCM.
