Nằm cách thủ đô Hà Nội 30km về phía Tây Bắc, Sóc Sơn là vùng đất gắn liền với truyền thuyết về cậu bé Gióng huyền thoại, lên ba tuổi mà vẫn chưa biết nói biết cười rồi bỗng vụt lớn thành tráng sỹ đánh đuổi giặc bảo vệ quê hương làng xóm.
Tương truyền, sau khi đánh đuổi quân xâm lược tới chân núi Vệ Linh cũng là lúc đuổi sạch bóng quân thù khỏi bờ cõi nước Nam, Thánh Gióng để lại áo giáp sắt ở lưng chừng núi trước khi bay về trời.
Vẻ trầm mặc, vẹn nguyên nét cổ kính.
Khởi nguồn từ ngôi miếu thờ nhỏ mang tên Đổng Thiên Vương và chùa Non Nước đã được xây dựng từ thời Đinh Tiên Hoàng để làm nơi tu hành của Quốc sư Khuông Việt, một lần Lê Hoàn (Lê Đại Hành) cùng các tướng sĩ trên đường hành quân chống giặc Tống xâm lược, vua tôi nhà Tiền Lê vào làm lễ cầu thánh Gióng phù hộ. Trong trận chiến, quân Tống thua to, khi quay về vua Lê Đại Hành vào lễ tạ rồi sai người tìm gốc trầm hương làm tượng thần và xây dựng thành khu đền uy nghi. Đồng thời phong thêm hai chữ "Phù" và "Thiên", tên của ngài được thờ tại đền Sóc là "Phù Đổng Thiên Vương".
Tượng đài Thánh Gióng trên đỉnh núi Sóc Sơn.
Hiện tại, khu di tích gồm: đền Trình, đền Mẫu, chùa Non Nước, chùa Đại Bi, đền Thượng, hòn đá Chồng, tượng đài Thánh Gióng và các lăng bia đá ghi lại lịch sử và lễ hội đền Sóc.
Trong đó, đền Thượng là nơi tổ chức các nghi lễ truyền thống như lễ mộc dục, lễ rước, lễ dâng hương, lễ hóa voi và ngựa…
Nhìn từ trên cao, di tích đền Sóc như một bức tranh làm nao lòng du khách.
Nằm cách trung tâm thủ đô không xa, nên từ nhiều năm nay đền Sóc Sơn luôn là địa điểm thu hút khách thập phương. Nếu đầu xuân năm mới là những ngày nô nức, rộn ràng không khí lễ hội của một trong những lễ hội lớn và đặc sắc, thì vào các tuần rằm sau đó, đền Sóc liên tục đón khách dâng hương, trong những ngày bình thường khách tham quan cũng không hề vắng.
Đến khu di tích đền Sóc vào những ngày đầu xuân, mọi người đều cảm nhận được vẻ đẹp hoang sơ và tĩnh lặng. Tất cả đều cảm thấy nét bình yên thư thái trong tâm hồn mình. Khung cảnh nơi đây đều giữ nguyên nét cổ kính, mộc mạc…
Tương truyền, khi Thánh Gióng đánh đuổi giặc có cả đoàn quân cùng voi, ngựa tham gia (dùng chở lương thực). Do quá đói, voi xông vào vườn chuối của dân làng Yên Sào để ăn và dẫm nát nhiều cây cối. Dân làng không biết, đã đuổi đánh nhầm voi của Thánh, voi bị đánh gãy ngà ở Phả Lộng (xã Đức Hòa), bị giết ở Dược Thượng (xã Tiên Dược). Vì vậy hàng năm, dân 3 làng này phải “chịu phạt”, làm lễ tiến cống voi, ngà (được làm to như thật) và cỏ voi tượng trưng bằng hai cây chuối nhỏ. Các lễ rước đều được chuẩn bị kỹ càng, sau khi cúng lễ ở đình làng rồi được cung kính rước vào đền Thượng trong khu di tích Đền Sóc, thể hiện lòng thành kính, sự biết ơn của nhân dân đối với một trong Tứ Bất tử của văn hoá dân gian nước Việt. Đoàn rước của các làng luôn rất hoành tráng, uy nghi, làm náo nhiệt cả đoạn đường đi hàng km.
Tục truyền rằng, Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt truy đánh giặc Ân đến chân núi Sóc. Tại đây, đã diễn ra trận chiến đấu ác liệt giữa Thánh Gióng với tên tướng giặc là Thạch Linh. Tương truyền, Thạch Linh là một dị tướng phương Bắc nhiều ma thuật phi thường, răng cắn vỡ đá, thở rung cành cây. Sau nhiều ngày giao tranh trên núi Sóc, Thánh Gióng đã chém được đầu Thạch Linh, dẹp sạch giặc Ân. Đây là một trò diễn dân gian được khách trẩy hội rất thích thú. Khi bắt được tướng giặc, được chọn từ một bé gái đồng trinh của làng Yên Tàng xã Bắc Phú, chăm ngoan học giỏi, gia đình nền nếp, từ 9 đến 13 tuổi đóng, sẽ đem lên đỉnh núi làm động tác giả chém đầu, trò chém tướng kết thúc, người làng phải cõng tướng chạy giấu đi nếu không sẽ bị du khách cướp thì vừa mất tiền chuộc vừa bị đen đủi cho cả làng. Trò chém tướng được coi như khúc khải hoàn ca chiến thắng, vừa là niềm tự hào, biết ơn, vừa là lời nhắc nhở thế hệ trẻ ý chí chiến đấu cho độc lập, tự do của dân tộc.
Du xuân trầy hội Gióng, được chiêm ngưỡng, hoà mình vào những lễ rước sẽ là điều may mắn và để lại ấn tượng sâu sắc trong mỗi du khách. Mấy năm gần đây, một vài chi tiết trong lễ rước giò hoa tre, trầu cau và chém tướng có chút thay đổi để tránh việc cướp lộc bị lợi dụng bởi những du khách thiếu ý thức gây bạo lực, ẩu đả.
Quần thể di tích thờ Thánh Gióng dưới chân núi Sóc được xây dựng từ thời Tiền Lê, nhất là từ khi Lý Công Uẩn rời đô ra Thăng Long. Trải qua các biến cố lịch sử và nhiều lần trùng tu, đến nay, các di tích này mang đậm nét kiến trúc thời Nguyễn. Hội Gióng ở Sóc Sơn đã được lưu truyền khá liên tục và toàn vẹn qua nhiều thế hệ. Mặc dù trải qua nhiều biến động do chiến tranh, sự xâm nhập văn hóa, hội Gióng vẫn tồn tại một cách bền vững, không bị thương mại hóa. Không chỉ du Xuân trẩy hội mà ngày thường, vẫn luôn có đông đảo du khách khắp nơi tìm về với vùng tâm linh, bình an thưởng ngoạn giữa mênh mông cây cối, không gian thoáng đãng, tĩnh mịch và thâm nghiêm.
https://hoanhap.vn/chi-tiet/an-yen-tai-den-soc-ngay-dau-nam1643944709.html
